حدید: آهن.

اغْلال: جمع غل، حلقه آهن که بر گردن گناهکار نهند.

مقمحون: جمع مقمَح: سر بالا نگاه داشته.

خلفهم سداً: پس آنان سدّى است.

اغشیناهم: پرده‏اى افکندیم بر آنان. این ترکیب‏ها برگرفته است از قرآن کریم: «إِنَّا جَعَلْنا فِی أَعْناقِهِمْ أَغْلالاً فَهِیَ إِلَى اَلْأَذْقانِ فَهُمْ مُقْمَحُونَ وَ جَعَلْنا مِنْ بَیْنِ أَیْدِیهِمْ سَدًّا وَ مِنْ خَلْفِهِمْ سَدًّا فَأَغْشَیْناهُمْ فَهُمْ لا یُبْصِرُونَ- » و ما بر گردنهاشان غلها نهادیم که تا چانه‏هاست پس سرهاشان بالاست و از پیش روى‏شان سدّى و از پشت سرشان سدّى پس چشمهاشان را پرده افکندیم پس آنان نمى‏بینند»[1]

رنگ صحرا داشتن: با صحرا یکسان بودن، به نظر نیامدن. آن دیوار را که خدا پیش روى او کشیده است نمى‏بیند، در دیده او راه باز و بدون مانع است. قضاى خدا چنان کرده است که او به پاى خود پیش رود و به دام افتد:

          این عجب که دام بیند هم وتد             گر نخواهد ور بخواهد مى‏فتد

          چشم باز و گوش باز و دام پیش             سوى دامى مى‏پرد با پرّ خویش‏

1649- 1648 /د3

 ( 3253) عار و ناموس را خداوند براى او زنجیر آهنى محکمى قرار داده بود و بسا اشخاص ببند محکم ناپیدایى بسته مى‏شوند.( 3254) کبر و کفر چنان راه او را بسته بود که حتى آه خود را نمى‏توانست آشکار کند.( 3255) خداى تعالى در قرآن در سوره یس مى‏فرماید إِنَّا جَعَلْنا فِی أَعْناقِهِمْ أَغْلالاً حضرت مولوى اشاره باین آیه شریفه مى‏فرماید: اینکه مى‏فرماید بگردن آنها زنجیرها نهادیم و آنها بواسطه آن زنجیر رو بهوا هستند آن زنجیرها براى ما از بیرون نیست.( 3256) و اینکه مى‏فرماید در جلو و عقب آنها سدى قرار دادیم آنها بند را در پیش و پس خود نمى‏بینند.( 3257) بلکه آن سدى که در جلو و عقب آنها بلند شده برنگ زمین هموار و صحراست و آنها نمى‏دانند که این سد قضاى الهى است.

حضرت حق‌تعالی، نام‌جویی و بالیدن و غرور را همانند صد من آهن کرده که به صورت زنجیری بر دست و پای ما بسته می‌شود. این غلها و سدها درونى و باطنى است که دست و پاى آدمى را مى‏بندد و گرداگرد او دیوارى مى‏کشد تا راه حق را نتواند دید. بسیارند کسانی که به این رشتهْ ناموری و تفاخر بسته شده‌اند وبیم بر باد رفتن شهرت و آبرو که گویى راه باز گشتن را بر روى آنان بسته است. کبر و غرور کفرآمیز، بسان سدّی محکم، آن‌چنان راه حق را مسدود می‌کند که حتی نمی‌تواند آه درونی‌اش را آشکار کند. مولانا می‌گوید: دوچیز راه تعالی انسان را می‌بندد: یکی کبر و غرور و دیگری کفران، یعنی کافری حاصل از خودپرستی، این دو، کار را به جایی می‌رسانند که انسان نمی‌تواند آهی بکشد و از خدا بخشایش بخواهد. سپس مولانا کلامش را به آیه‌های قرآن مستند کرده که دربارهْ کافران هدایت ناپذیر است: ما برگردن آنها زنجیرهایی نهادیم که تا به چانه‌هاشان می‌رسید و آنها سرها را بالا گرفته و چشم‌ها را بسته بودند و ما سدّی از پیش و سدّی از پشت آنها نهادیم، و حجابی در پیش چشم آنها کشیدیم تا نتوانند ببینند.

مولانا می‌گوید: این زنجیر‌ها و سدهایی که پروردگار می‌گوید از بیرون نیست که بتوانیم آنها را ببینیم، از درون خود ماست. این همان بند ناپدید و نامرئی است که رنگ صحرا دارد، یعنی دیده نمی‌شود و مشخص نیست، ولی حجابی نامرئی میان انسان و موجودات می‌شود. حجابی از درون بر بیرون تنیده می‌شود.